soorten prikkels
Een prikkel is datgene wat je ‘prikkelt’. Dat kan bijvoorbeeld iets zijn wat je ziet, ruikt of hoort, maar ook een gedachte of gevoel. Alles wat je ervaart binnen en buiten je lijf noemen we prikkels.
Je zintuigen vangen prikkels op en sturen deze door naar je hersenen. Je hersenen ‘vertellen’ je vervolgens wat voor prikkel het is en hoe je erop moet reageren. Er zijn ruwweg twee soorten prikkels:
- zintuig-prikkels: dit zijn prikkels die je zintuigen opvangen, zoals beelden, geuren of geluiden;
- hersenprikkels: dit zijn gedachten, emoties en taal die je ervaart als je zintuig-prikkels verwerkt.
prikkelgevoeligheid
Prikkelgevoeligheid gaat over de mate waarin je prikkelbalans ervaart. Bij een optimale prikkelbalans kun je prikkels verwerken en je gedrag afstemmen op je omgeving.
De prikkelgevoeligheid van mensen varieert tussen:
- prikkelbalans:
het kost je weinig moeite om prikkels te verwerken en hier passend op te reageren; - overgevoeligheid:
je ervaart sneller dan anderen stress of overprikkeling; - ondergevoeligheid:
je hebt sterkere prikkels nodig om in actie te komen.
prikkels, autisme en verstandelijke beperking
Als je autisme hebt, verwerken je hersenen prikkels op een andere manier. Daardoor reageer je anders, en dat begrijpen de mensen om je heen vaak niet. Een verstandelijke beperking maakt het nog lastiger om hiermee om te gaan.
- autisme:
een kenmerk van autisme is dat het ‘prikkelfilter’ in de hersenen anders werkt. Daardoor kun je sommige prikkels sterker ervaren dan de mensen om je heen, en andere prikkels juist minder sterk. Je reageert dan anders, wat mensen soms raar vinden. - verstandelijke beperking:
heb je naast autisme ook een verstandelijke beperking, dan is het voor jou nog moeilijker om duidelijk te maken waarom je zo anders reageert.
prikkelprofiel opstellen
Een prikkelprofiel geeft inzicht in hoe je prikkels verwerkt. Ook laat het zien of er prikkels zijn waar je extra sterk op reageert. Dit kan helpen om beter om te gaan met de prikkels waar je last van hebt.
- ervaringskennis:
vaak weet je zelf al wel wat voor jou en voor de mensen om je heen fijne prikkels zijn, en wat juist vervelende prikkels zijn. Je hebt misschien ook al ideeën over wat kan helpen om tot rust te komen en meer balans te ervaren. Die ervaringskennis kun je op een rij zetten op een manier die bij jou past: opschrijven, tekenen, in foto’s of op film vastleggen, uitbeelden etcetera. - prikkelprofiel:
als je veel last hebt van prikkels kan een uitgebreider prikkelprofiel nuttig zijn. Dit kun je laten maken door iemand die hiervoor opgeleid is. Deze expert kan jouw ervaringskennis hierbij goed gebruiken.