uitleg over onder- en overprikkeling volgens Winnie Dunn

De vier typen van Winnie Dunn vinden hun basis in de Sensory Profile, een veel gebruikt meetinstrument om prikkelprofielen op te stellen. De typen hebben elk hun eigen voor- en nadelen, de ene manier van prikkels verwerken is dus niet ‘beter’ dan de andere. Bijsturen is pas gewenst als de prikkelbalans ontregeld raakt, en iemand uit zichzelf niet effectief bijstuurt.

De vier typen verschillen wat betreft de prikkelgevoeligheid van het prikkelfilter in de hersenen (door Dunn de neurologische drempel genoemd) en de mate waarin het type uit zichzelf actie onderneemt om meer of minder prikkels op te zoeken (door Dunn zelfregulatie genoemd). Het gaat om deze vier typen:

Bij onderprikkeling ervaart iemand minder of minder sterke prikkels dan anderen, en is er verminderde alertheid. Zolang de omgeving of de persoon zelf daar geen last van heeft, is bijsturen niet nodig. Een onderprikkelde ‘zoeker’ zal zelf actief prikkels opzoeken om zo weer tot een prikkelbalans te komen. Deze kan echter ook teveel prikkels opzoeken, met een risico op overprikkeling, waarna juist kalmerende prikkels nodig zijn. Een onderprikkelde ‘toeschouwer’ zal zelf niet in actie komen om prikkels op te zoeken. Activerende prikkels die passen bij de situatie kunnen dan helpend zijn.

Bij overprikkeling ervaart iemand sterkere prikkels dan anderen, en is er een risico op overspoeld worden door prikkels. Prikkels verminderen, kalmerende prikkels aanbieden en iemand uit de situatie halen kunnen dan helpen. Een door prikkels overspoelde ‘sensor’ is gebaat bij vermindering van prikkels, bij kalmerende prikkels die passen bij de situatie en soms ook bij het uit de situatie halen. De overprikkelde ‘vermijder’ zal zichzelf terugtrekken om minder prikkels te krijgen, maar ook voor de ‘vermijder’ zijn kalmerende prikkels vaak heilzaam. Het risico van teveel vermijdingsgedrag is dat dit leidt tot onderprikkeling, door te weinig prikkelaanbod. Zorg daarom altijd voor een prikkelvriendelijke of sensorisch waardevolle omgeving, dat is heilzamer dan een prikkelarme omgeving.