Joep heeft autisme en een licht verstandelijke beperking. Joep houdt van gamen en filmpjes kijken en maken op de telefoon. Joep woont bij zijn ouders en broertje (13) en gaat naar speciaal onderwijs. Joep krijgt stress van lawaai, van onduidelijkheid, van fel licht en van veel mensen. Hij houdt niet van veranderingen. Overprikkeling leidt bij hem tot boosheid, wat zich uit in gedrag, dat voor zijn omgeving lastig is om mee om te gaan.
de prikkels van Joep, 15 jaar
In het kort: het verhaal van de 15 jarige Joep hebben we gebruikt om informatie en tips op sensonate.nl te selecteren die aansluiten bij wat jongeren zoals Joep zou kunnen helpen. Je vindt verwijzingen naar deze tips terug in dit verhaal.
Joep is moeilijk te motiveren
Joep houdt van gamen en filmpjes kijken en maken op de telefoon. Joep woont bij zijn ouders en broertje (13) en gaat naar speciaal onderwijs. Joep heeft geen goed besef van tijd. Joep heeft veel moeite met opstaan, en is moeilijk te motiveren om naar school te gaan. Op school gaat het bij de ene leerkracht beter dan bij de andere.
Joep voelt zich anders dan zijn leeftijdsgenoten
Hij vindt het heel lastig dat jongens in zijn omgeving samen op pad gaan en met meisjes bezig zijn. Hij beseft dat hij daarin anders is, en verliest aansluiting met zijn vrienden. Hij wil graag dingen zelf doen, maar komt er steeds meer achter dat hij dingen zelf niet kan.
‘alles gaat bij een puber zoals Joep in overtreffende trap’
Joep is een puber van 15, een puber dus. Maar wel anders. Een puber zonder autisme of een verstandelijke beperking slaapt misschien ook langer uit dan je wilt, maar die komt uiteindelijk wel zelf zijn bed uit.
Bij iemand met autisme en een verstandelijke beperking gaat veel in overtreffende trap. Dus bijvoorbeeld helemaal niet je bed uitkomen. Of in plaats van een snauw een klap uitdelen uit boosheid. Dit maakt het opvoeden van een puber met autisme en een verstandelijke beperking gecompliceerder dan het opvoeden van een ‘’gewone” puber.
situatieschets uit het leven van Joep
Barbara, een van de ouders uit het SGL-netwerk, tekende een stripverhaal over puber Joep. Over wat zou kunnen gebeuren in het leven van een puber zoals Joep. Haar belangrijkste boodschap: ‘het is voor een puber met autisme en een verstandelijke beperking (zoals Joep) erg belangrijk om oog te houden voor zijn prikkelbalans. Als je weinig kennis hebt van prikkelverwerking zou je kunnen denken dat ‘onwil’ de reden is van het ongewenste gedrag dat hij vertoont. Dit hoeft echter niet altijd zo te zijn. Dit kan ook onmacht zijn dat wordt veroorzaakt door over- of onderprikkeling.
Als Joep escaleert heeft hij zelf niet in de gaten dat hij escaleert. Hij voelt geen grenzen. Een ander moet die grenzen aangeven.’
Barbara: ‘Door de puberteit komt onder invloed van hormonen meer ongewenst gedrag naar voren. Mijn indruk is dat dit heftiger kan zijn bij iemand met autisme en een verstandelijke beperking. Prikkelbalans in kaart brengen en monitoren is daarbij heel belangrijk. Daarnaast is het belangrijk om ongewenst gedrag te begrenzen.
Het verschil tussen onwil en onmacht is soms niet goed te ‘lezen‘, het is een grijs gebied. Dat maakt het voor naasten soms lastig om hier op een goede manier mee om te gaan omdat ongewenst gedrag vanuit onmacht een andere aanpak vergt dan wanneer ditzelfde gedrag zou komen door onwil.
Je kunt prikkelbalans in kaart (laten) brengen met als hulpmiddel bijvoorbeeld een signaleringsplan, zoals dit stoplicht voor Joep:
zoeken naar prikkelbalans voor Joep
Joep vermijdt prikkels, krijgt stress van lawaai, van onduidelijkheid, van fel licht en van veel mensen. Hij houdt niet van veranderingen. Overprikkeling heeft invloed op zijn stemming en kan leiden tot escalaties met gewelddadig gedrag. Dit levert spanningen op voor het hele gezin.
Structuur en een rustige, consequente en duidelijke benadering helpen hem, maar zijn ouders en leerkracht hebben ook behoefte aan meer kennis over hoe beter af te stemmen op de prikkelverwerking van Joep. Een uitgebreider prikkelprofiel laten opstellen kan een eerste stap zijn in dit proces. Zo ontstaat meer inzicht in de specifieke prikkelverwerking van Joep, en dat kan helpen om hier beter mee om te gaan.